วิเคราะห์คติธรรมจากประเพณีการสร้างพระพุทธรูปไม้ในจังหวัดแพร่

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์คือ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดทางพระพุทธศาสนาเกี่ยวกับการสร้างพระพุทธรูป 2) เพื่อศึกษาประเพณีการสร้างพระพุทธรูปไม้ในจังหวัดแพร่ และ 3) เพื่อวิเคราะห์คติธรรมจากประเพณีการสร้างพระพุทธรูปไม้ในจังหวัดแพร่ เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการศึกษาภาคเอกสารและการสัมภาษณ์เชิงลึก กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสำคัญแบบเจาะจง จำนวน 12 รูป/คน ผลการวิจัยพบว่า

1) การสร้างพระพุทธรูปไม้ ไม่ปรากฏชัดว่ามีการสร้างพระพุทธรูปในสมัยพุทธกาล แต่มีการกล่าวอ้างถึงตำนานการสร้างพระพุทธรูป คือตำนานพระแก่นจันทน์ จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์พบว่า มีการสร้างพระพุทธรูปครั้งแรกเกิดขึ้นในสมัยพระเจ้ามิลินทร์เป็นต้นมา มีแนวคิดพื้นฐานมากจากเรื่องพุทธลักษณะ 32 ประการและอนุพยัญชนะ 80 ของพระพุทธเจ้า

2) ประเพณีการสร้างพระพุทธรูปไม้ในจังหวัดแพร่ ไม่พบหลักฐานแน่ชัดว่าเริ่มมาแต่สมัยใด แต่พบว่า มีพระพุทธรูปไม้จำนวนมากทั่วจังหวัดแพร่ ที่พบมากที่สุดอยู่ที่อำเภอลอง อำเภอสูงเม่น และมีการสร้างพิพิธภัณฑ์เพื่อเก็บอนุรักษ์ ช่วงหลังประเพณีการสร้างพระพุทธรูปไม้เริ่มหายไป ไม่เป็นที่นิยมมากนัก จะมีแต่เฉพาะปราชญ์ภูมิปัญญาที่มีประสบการณ์และองค์ความรู้ในพื้นที่ที่ยังมีข้อมูลและมีการสืบทอดการสร้างพระพุทธรูปไม้อยู่ ประเพณีการสร้างพระพุทธรูปไม้มี 2 ลักษณะ คือ (1) ประเพณีสร้างพระพุทธรูปองค์ใหญ่ที่มีพิธีกรรมครบสมบูรณ์ตามตำราโบราณล้านนา และ (2) ประเพณีสร้างพระพุทธรูปไม้องค์เล็กถวายเพื่อเป็นสิริมงคลแก่ตนเองในการสืบชะตาต่ออายุ

3) จากการศึกษาวิเคราะห์คติธรรมจากประเพณีการสร้างพระพุทธรูปไม้ในจังหวัดแพร่ พบว่า ประเพณีการสร้างพระพุทธรูปไม้สะท้อนคติธรรมทางพระพุทธศาสนา 2 ลักษณะ ได้แก่ (1)หลักศรัทธา หลักการบูชา หลักบุญกิริยาวัตถุ และ (2) คติธรรมแฝงในพิธีกรรม คือ หลักสามัคคี และหลักสัมมาอาชีวะ ดังนั้น จึงควรส่งเสริมประเพณีการสร้างพระพุทธรูปไม้ในจังหวัดแพร่เพื่อเป็นการสืบทอดภูมิปัญญาและอายุพระพุทธศาสนาสืบต่อไป