ความสัมพันธ์และเปรียบเทียบระหว่างอริยมรรคกับการบรรลุธรรม

  • พระอภิรัตน์ อริยวํโส มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย
คำสำคัญ: อริยมรรค, การบรรลุธรรม, พระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

บทความวิชาการนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความสัมพันธ์และเปรียบเทียบระหว่างอริยมรรคกับการบรรลุธรรม โดยศึกษาจากพระไตรปิฎกเป็นหลัก ผลการศึกษาพบว่า อริยมรรค คือ เส้นทางแห่งการปฏิบัติที่ประกอบด้วยองค์ประกอบ 8 ประการ เป็นแนวทางที่พระพุทธเจ้าทรงค้นพบเพื่อนำพาสัตว์โลกให้หลุดพ้นจากทุกข์ เป็นเส้นทางแห่งการปฏิบัติที่นำไปสู่ การบรรลุธรรม หรือการดับทุกข์ เปรียบเสมือนแผนที่ ที่ชี้แนวทางไปสู่จุดหมายปลายทางที่ต้องการ อริยมรรคมีองค์ประกอบ 8 ประการ ที่ครอบคลุมทั้งกาย วาจา ใจ และปัญญา การปฏิบัติตามอริยมรรคอย่างสม่ำเสมอและถูกต้อง จะช่วยพัฒนาจิตใจให้บริสุทธิ์ สามารถขจัดกิเลสตัณหา และนำทางไปสู่การบรรลุธรรม ซึ่งเป็นสภาวะที่จิตใจหลุดพ้นจากทุกข์ทั้งปวง มีความสงบ เย็น และเป็นอิสระอย่างสมบูรณ์ การบรรลุธรรม แบ่งเป็นขั้นตอนตามระดับของการละสังโยชน์ ได้แก่ โสดาบัน สกทาคามี อนาคามี และพระอรหันต์ โดยพระอรหันต์เป็นผู้ที่บรรลุธรรมสูงสุด สามารถดับทุกข์ได้อย่างสิ้นเชิง ผู้ที่บรรลุธรรม 4 ระดับอาศัยเกณฑ์การละสังโยชน์เป็นเครื่องพิจารณา เรียกว่าคนที่บรรลุธรรมนี้ว่า “อริยบุคคล” อริยมรรคและการบรรลุธรรมเป็นสองสิ่งที่แยกกันไม่ออก อริยมรรคเป็นเส้นทาง การบรรลุธรรมเป็นเป้าหมาย การปฏิบัติตามอริยมรรคอย่างถูกต้องจะนำไปสู่การบรรลุธรรม และการบรรลุธรรมก็เป็นผลลัพธ์ของการปฏิบัติตามอริยมรรค

บรรณานุกรม

พระพงษ์ยุทธ กำจายฤทธิ์ ธานี สุวรรณประทีป สุภีร์ ทุมทอง. (2566). “วิเคราะห์การปฏิบัติตามมรรคมีองค์ 8 เพื่อการบรรลุธรรม”. วารสารนวัตกรรมการจัดการศึกษาและการวิจัย. 5 (4) : 945-958.

พระมหาทศพร สุมุทุโก. (2563). “ศึกษาวิเคราะห์มรรควิธีตามหลักโพธิปักขิยธรรมในพุทธปรัชญาเถรวาท”. วิทยานิพนธ์ศาสนศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพุทธศาสนาและปรัชญา. บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย.

พระมหามีนา ถาวโร (ไชยอุด). (2558). “ศึกษาการบรรลุธรรมของพระวังคีสเถระ”. วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา. บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

พระมหาอดุลย์ ยโสธโร (บุตรตะเคียน). (2548). “การศึกษาเชิงวิเคราะห์เรื่องบัณเฑาะก์กับการบรรลุธรรม”. วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา. บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

พระโมคคัลลานเถระ. (2557). คัมภีร์อภิธานวรรณนา. แปลโดย พระมหาสมปอง มุทิโต. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร: ประยูรวงศ์พริ้นท์ติ้ง.

พระอุปติสสเถระ. (2541). วิมุตติมรรค. แปลโดย พระราชวรมุนี (ประยูร ธมฺมจิตฺโต) และคณะ. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพมหานคร: ศยาม.

มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. (2539). พระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย. กรุงเทพมหานคร: โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.

สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ. ปยุตฺโต). (2561). พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์. พิมพ์ครั้งที่ 31. กรุงเทพมหานคร: สหธรรมิก.

สินชัย วงษ์จำนงศ์. (2548). “การศึกษาคติภพของคฤหัสถ์ผู้เป็นพระอริยบุคคลในพระพุทธศาสนา”.วิทยานิพนธ์พุทธศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาพระพุทธศาสนา. บัณฑิตวิทยาลัย: มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย.
เผยแพร่แล้ว
2022-12-30