ลูกประคำ : เครื่องมือของการปฏิบัติธรรมในล้านนา

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1. เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาของลูกประคำ และ 2. เพื่อศึกษาลูกประคำในฐานะที่เป็นเครื่องมือในการปฏิบัติกัมมัฏฐานในล้านนา เป็นการวิจัยเชิงเอกสาร ผลการวิจัยพบว่า ประคำ หมายถึง ลูกกลมๆ ที่ร้อยเป็นพวงสำหรับเป็นเครื่องหมายการนับในเวลาบริกรรมภาวนา ไม่มีปรากฏในสมัยพุทธกาลและในพระไตรปิฎก สำหรับในล้านนานั้น ไม่มีหลักฐานว่าประคำเกิดขึ้นในสมัยใดหรือใครเป็นผู้สร้างขึ้นครั้งแรก แต่มีการใช้แพร่หลายในสมัยของพระเจ้ากาวิละ พระสงฆ์ล้านนาใช้ประคำในการเจริญภาวนา เพื่อฝึกให้จิตมีกำลังอดทนต่อการก่อกวนของกิเลส วิธีการนับลูกประคำให้น้อมใจระลึกถึงคุณของพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ ใช้นิ้วหัวแม่มือนิ้วกลางข้างขวาเท่านั้น การนับนั้นจะนับจนครบ 108 ลูก แล้วนับย้อนกลับใหม่ ลูกประคำใช้เป็นเครื่องมือในการปฏิบัติกัมมัฏฐาน 4 ฐานะ คือ 1) ปริกัมมนัยยะ ในฐานะเป็นเครื่องมือในการบริกรรม 2) คณนาปริกัมมนัยยะ ในฐานะเป็นเครื่องมือในการนับ 3) อนุสสรณานัยยะ ในฐานะเป็นเครื่องมือในการระลึกตาม และ 4) ในฐานะเป็นเครื่องสร้างความหลุดพ้น